Steingrímur Ólafsson

Þegar maður les frásagnir þess alþýðufólks sem upplifði kreppuna miklu á síðustu öld, má skynja að ríkt hefur óskaplegt vonleysi meðal þess. Fátækt, hungur, kuldi og léleg klæði var það eina sem foreldrar gátu oft á tíðum boðið börnum sínum upp á. Lífsbaráttan það hörð að margir þeirra sem undir öðrum kringumstæðum hefðu átt glæsta framtíð gáfust hreinlega upp. Urðu s.s. vonleysinu og biturðinni að bráð.

Einnig skynjar maður þá miklu reiði sem heiðarlegt fólk var gripið yfir hinni miklu misskiptingu auðs, gæða og tækifæra sem þessir tímar skópu. Ef fólk lét í sér heyra um hið hróplega óréttlæti var það jafnvel sett á svarta lista, fékk síður vinnu og þar með minni möguleika til að brauðfæra sitt fólk.

Í einfeldni minni hélt ég að þetta væri hlutur sem maður ætti eingöngu eftir að upplifa í gegnum frásagnir eldra fólks, skynja þessa tíma úr fjarlægð og hugsa sem svo að valdhafarnir hlytu að hafa lært það mikið af reynslunni að forsendur fyrir svona ástandi myndu ekki skapast aftur.

Reyndar er ástandið ekki orðið svona enn. Ljósið í myrkrinu eru ýmis félagsleg réttindi sem verkalýðshreyfingin hefur náð að koma í gegn þó ekki hafi sú réttindabarátta gengið þrautalaust fyrir sig. Á hinn bóginn er almenningur skuldsetnari nú en þá og fyrirsjáanlegt að ekki er eingöngu búið að ræna þær kynslóðir sem nú eiga að heita í fullu fjöri heldur einnig afkomendur okkar.

Á þeim krepputímum sem á undan hafa gengið hefur heldur ekki verið slíkur fjöldi erlends vinnuafls eins og nú er. Sumt þessa fólks er þegar farið til síns heima á ný, en aðrir vilja vera eftir. Við vitum vel að þegar að kreppir þá vill reyndin verða sú að stutt er í fordóma í garð útlendinga sem eru þegar vel gegnur ekki of góðir til að vinna við að hreinsa upp eftir okkur skítinn og borga sína skatta og skyldur. Nú verða láglaunastörfin sem útlendingarnir vinna meira að segja allt í einu eftirsóknarverð. Við Íslendingar erum ekkert frábrugðnir öðrum þjóðum að því leitinu til, að ,,Ísland skuli vera fyrir Íslendinga´´ þegar illa gengur. Sú hætta hlýtur því að vera raunveruleg að við dettum í það far að hafa fordóma gagnvart þeim útlendingum sem hér búa og vilja starfa. Því miður.

Þegar er maður farinn að heyra í auknum mæli um þetta ,,sígaunapakk´´, ,,grjónaætur´´ og fleira fallegt í þessum dúr.

Að almenningur gerti fundið blóraböggla fyrir vanhæfni valdhafana er í sjálfu sér eftirsóknarvert fyrir þá. Hvort sem það er sígaunapakkið, grjónaæturnar, Davíð Oddsson, Gordon Brown eða ytri skilyrði, þá beinist ekki athyglin að rót vandans á meðan. Rót vandans er ekki það sem á undan er talið, heldur frekar að þeir stjórnmálamenn sem hafa verið við völd hafa ekki staðið sig.

Hvort sem stjórnmálamennirnir hafa verið við völd í sautján ár eða ,,eingöngu´´ í eitt og hálft og allt þar á milli þá bera þeir ábyrgðina. Eða voru þeir ekki annars ráðnir til að stjórna landinu.

Kannski er eitthvað til í því sem virtir og óháðir erlendir fræðimenn segja um íslensk stjórnvöld um að þetta séu upp til hópa kjánar þegar kemur að stjórn efnahagsmála.

Í dag skynjar maður reiði og vonleysi meðal fólks.

Las áðan pistil eftir Ragnar Arnalds þar sem hann heldur uppi vörnum fyrir íslensku krónuna.og telur að við þurfum að fylkja liði um hana í stað þess að hrópa hana niður. Einnig bendir Ragnar á og færir fyrir því skotheld rök að þó svo ákvörðun yrði tekin um upptöku Evru myndi það ekki gerast næstu árin.

Ég las líka út úr pistlinum að það væri e.k. náttúrulögmál að á Íslandi yrðu vextir að vera háir svo að mögulegt væri að halda verðbólgu niðri og þeim markmiðum sem sett hafa verið um hver hún eigi að vera. Ef vaxtastig á Íslandi er lágt er það ávísun á háa verðbólgu þar sem athafnasemi landans er slík að allt fer úr böndunum vegna þenslu og framkvæmdagleði.

Nú er það svo að þrátt fyrir vaxtastig sem sumir kalla okurvexti, t.d. um 25% vextir á yfirdrætti og greiðslukortum, algeng skuldabréfalán bera 18-20% vexti, þakkarvert ef húsnæðislán bankana bera lægri vexti en 6,5% og ofan á megnið af þessum lánum leggst svo verðtrygging, er verðbólgan um þessar mundir 14-15%. Stýrivextir Seðlabankans eru 15,5% ef rétt er munað.

Er nema von að ég efist aðeins um forsendur félaga Ragnars þegar kemur að gjaldmiðilsmálum. Á sama hátt og ég efast um að þó rætt sé um það af alvöru að breyta um gjaldmiðil á næstu árum muni það hafa neikvæð áhrif á álit útlendinga á krónunni og getu íslensks efnahagslífs í þeim þrengingum sem nú ganga yfir. Miðað við hvað krónan okkar er eftirsótt um þessar mundir hef ég fulla trú á að útlendingar séu búnir að mynda sér þá skoðun að um ónýtan gjaldmiðil sé að ræða. Þurfa ekki neina hjálp til þess.

Ég hlýt líka að spyrja mig þeirrar spurningar hvort réttlætanlegt sé gagnvart almenningi að þegar gengi krónunnar fellur um 70% á níu mánuðum með tilheyrandi hækkun á verðlagi, gengisfall sem heldur verðbólgunni við og þar með vaxtastiginu og verðbótunum, að fara ekki að huga alvarlega að annarri mynt. Að sjálfsögðu í bland við aðgerðir sem koma okkur út úr þessu ástandi sem nú er með sem minnstum skakkaföllum.

Sjálfur tel ég það ekki réttlætanlegt að halda sig við mynt sem er ónýt og eykur óumdeilanlega á þá krísu sem við erum í núna. Það þarf jú að reka heimilin. Ef matur, drykkur, klæðnaður og húsaskjól hækkar í verði umfram það sem eðlilegt getur talist vegna þeirrar myntar sem við höfum er ekki hægt að réttlæta notkun hennar.

Ég veit að hugsjónir Ragnars eru ekki þær að fólk sé bundið ævilangt á klafa skulda og verðtryggingar ásamt ofurvöxtum og háu verðlagi á nauðþurftum.

Það er því alveg rétt hjá Ragnari að nú þarf að sýna samstöðu, þó um annað sé en áherslur hans varðandi íslensku krónuna.

Þegar ég var á bensínstöðinni áðan að lepja kaffi fyrir svefninn greip ég eintak af Séð og Heyrt og gluggaði í því. Þar þótti mér bera hæst að Hannes Smárason sem eitt sinn var eitt aðal viðskiptajöfraundrið á Íslandi, væri að vinna í því að jafna sig og safna kröftum eftir að hafa tapað fleiri milljörðum og eiga jafnframt þátt í einu stærsta rekstrartapi Íslandssögunnar.

Hann hýrist í lítilli sætri 120 m2 íbúð með henni Unni sinni og barnfóstrunni í einu dýrasta og eftirsóttasta hverfi Lundúna á meðan hann safnar kröftum fyrir næsta ævintýri. Greyið er reyndar hálf einmana og vinalaus eftir að auðurinn hvarf. Á enn hana Gunnþóru barnfóstru þó að.

Er hægt að bjóða venjulegu fólki upp á svona fréttir án þess að verða alveg vitlaust úr illsku?

Ég held að við í VG verðum að fara að viðurkenna að krónan okkar sé gersamlega búin að vera sem gjaldmiðill. Hvort sem um er að kenna ytri aðstæðum, vondri peningamálastjórn hér heima, að bankakerfið hafi verið ofvaxið íslenskum aðstæðum eða blöndu þessa alls þá er það orðið deginum ljósara að þessi gjaldmiðill er að valda okkur almenningi miklum búsifjum á þessari stundu og hefur reyndar gert lengi þó svo að ekki hafi verið með þeim endemum eins og nú.

Því þýðir í raun ekki lengur að berja höfðinu við steininn, við verðum hreinlega að skipta út krónunni fyrir annan og betri gjaldmiðil hvort sem það er Evra með tilheyrandi inngöngu í ES eða að tengja krónuna einhverskonar myntkörfu þar sem gengi nokkurra gjaldmiðla væri notaðir til að ákvarða gengi íslensku krónunnar. Reyndar hef ég ekki séð þessa hugmynd viðraða og væri í raun fróðlegt út af fyrir sig að heyra rök á móti því að sú leið verði farin. Í fljótu bragði virðist ekkert mæla á móti því. Ekki getur ES bannað okkur það, - eða hvað?

Allt tal um að eins og núverandi ástand er hér heima og að við verðum að halda trúverðugleika okkar gagnvart öðrum ríkjum og fjármálakerfum með því að halda okkur við þann gjaldmiðil sem við höfum sama hvað á gengur átti kannski rétt á sér í síðustu viku en ekki lengur. Trúverðugleiki efnahagslífs okkar og gjaldmiðilsins þ.a.l. er eins og staðan er núna akkúrat enginn. Við verðum einfaldlega að horfast í augu við þá staðreynd að enginn vill eiga krónuna okkar eða taka þátt í þeirri hringavitleysu sem hér er.

Krónan hefur fallið um ca. 70-80% frá áramótum. Verð innfluttra vara hefur því hækkað um tugi prósenta umfram verðlagshækkanir í okkar viðskiptalöndum á sama hátt og innlendar vörur hækka í takt við hækkun erlendra aðfanga sem notuð eru við framleiðslu þeirra. Verðbólga og þ.a.l. verðtrygging lánanna okkar, vaxtagjöld og afborganir eru í hæstu hæðum.

Ein af skyldum VG sem ábyrgs stjórnmálaafls er því að laga sig að breyttum aðstæðum. Þá er ekki verið að miða við einföld dægurmál, heldur aðstæður sem eru á góðri leið með að leggja líf okkar almennings og heilsu í mörgum tilfellum í rúst. Því verðum við í stuttu máli að leggja til hliðar hugmyndir um að krónan geti dugað okkur sem gjaldmiðill þegar reynslan sýnir annað. Það að hafa krónuna sem okkar gjaldmiðil í breyttum heimi alþjóðavæðingar og viðskipta var tilraun sem því miður gekk ekki upp. Hagur almennings verður að vera í fyrirrúmi, en ekki tilraunastarfsemi sem hefur gengið sér til húðar.

Við fólkið í landinu ráðum einfaldlega ekki við þetta lengur!